Spis treści:
Stres a cukrzyca
Życie z cukrzycą, to dla wielu osób życie w stresie, w związku z codziennymi wymaganiami, jakie stawia ta choroba – przestrzeganiem zasad związanych z regularnym mierzeniem poziomu cukru we krwi, dietą, odpowiednią aktywnością fizyczną. Dochodzi do tego obawa przed wystąpieniem hipo lub hiperglikemii i obawa przed chorobami wtórnymi [2, 3]. Stres wpływa na poziom cukru we krwi. W sytuacji stresu organizm wytwarza więcej kortyzolu, który powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi, aby szybko dostarczyć organizmowi więcej energii [4]. Wysoki poziom stresu stymuluje również uwalnianie greliny, hormonu, który pobudza apetyt i pobieranie żywności wysokokalorycznej, a tym samym zwiększa prawdopodobieństwo dalszego wzrostu poziomu cukru we krwi [5].
Wypalenie cukrzycowe
Wiele badań wykazało, że osoby dotknięte niepokojem związanym z cukrzycą często wpadają w pułapkę tzw. wypalenia cukrzycowego, zaczynają mniej się troszczyć o własną chorobę i działać wbrew zaleceniom. Wpływa to na wyniki leczenia, pogarsza się kontrola metaboliczna i wzrasta ryzyko powikłań. Może się to nasilać zwłaszcza, gdy mimo wysiłków nie udaje się osiągnąć stabilizacji choroby [3].
Depresja
Częstym schorzeniem współistniejącym z cukrzycą jest depresja [1,6,7]. Szacuje się, że może występować nawet u 30% chorych. Może być zarówno skutkiem, jak i przyczyną cukrzycy, gdyż dwukrotnie zwiększa ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2. Depresja powoduje, że chorzy mają większe problemy z kontrolą choroby i stosowaniem się do zaleceń. Rozpoznanie depresji u cukrzyków jest utrudnione, gdyż jej objawy fizyczne mogą być mylone z objawami niewyrównania glikemii.
Stany lękowe
U pacjentów z cukrzycą również częściej, niż w populacji ogólnej, występują zaburzenia lękowe [1,7]. Wydaje się, że skala zjawiska jest podobna jak w przypadku depresji [1]. Do zaburzeń tych należą [6]:
- zespół lęku napadowego (lęk paniczny) – przed chorobą oraz jej konsekwencjami. Może objawiać się przyspieszonym rytmem serca, hiperwentylacją, dusznościami, dreszczami, rozstrojem żołądka, zawrotami głowy,
- lęk uogólniony przed codziennymi wydarzeniami i problemami, który objawia się napięciem mięśniowym, bólami, niepokojem, irytacją, bezsennością, poczuciem braku stabilności i kontroli nad życiem,
- fobia społeczna – unikanie ludzi i sytuacji wymagających kontaktów społecznych, często połączone z niskim poczuciem własnej wartości i przeświadczeniem
o nieprzystosowaniu, - zachowania nerwicowe: zbyt częste pomiary stężenia glukozy lub ich unikanie, lęk czy wkłucie pompy insulinowej było odpowiednie, złe interpretacje wyników, obsesyjne myśli.
Zaburzenia odżywiania
Coraz częściej zwraca się też uwagę na zaburzenia odżywiania na podłożu psychicznym u cukrzyków [1, 7]. U chorych na cukrzycę są one szczególnie niebezpieczne, gdyż niedojadanie i nadmierne ćwiczenia fizyczne zwiększają ryzyko wystąpienia hipoglikemii, natomiast nadmierne objadanie się może powodować częstą hiperglikemię i nawyk stosowania zawyżonych dawek insuliny [1]. W kontekście zaburzeń odżywiania w cukrzycy typu 1 pojawia się również termin diabulimia, który dotyczy intencjonalnego pomijania dawek insuliny w celu redukcji masy ciała u osób z cukrzycą insulinozależną [8].
Zaburzenia funkcji poznawczych
Długotrwały przebieg cukrzycy, epizody hipoglikemii i utraty przytomności mogą powodować uszkodzenia w układzie nerwowym i obniżenie funkcji poznawczych. Badania prowadzone wśród pacjentów diabetologicznych wykazały ogólne spowolnienie procesów myślowych oraz gorsze wyniki w zakresie testów mierzących poziom funkcjonowania poznawczego, w porównaniu do zdrowych osób [1]. Zaobserwowano również, że w tym zakresie gorzej wypadają pacjenci z cukrzycą typu 2, w porównaniu do chorych z cukrzycą typu 1. Zaburzenia te wiążą się z późnym rozpoznawaniem choroby i rozpoczynaniem leczenia, a także czynnikami ryzyka takimi, jak otyłość i wiek. Objawy początkowo są łagodne (trudniej coś zapamiętać czy się skupić), jednak wraz z trwaniem i rozwojem cukrzycy istnieje ryzyko pogłębiania się zmian, nawet do stanów otępiennych i znacznego ograniczenia samodzielności chorego.
Współwystępowanie cukrzycy z problemami zdrowia psychicznego pogarsza przestrzeganie zasad leczenia, co zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych powikłań. Jeśli zaburzenia psychiczne, towarzyszące cukrzycy, nie są diagnozowane i leczone mogą powodować poważne konsekwencje zdrowotne dla pacjentów. Dlatego też nie należy bagatelizować ich występowania, tak w kontekście leczenia cukrzycy, jak i w kontekście pojawiania się ich w życiu osób zdrowych.
Źródła:
- Nowogrodzka A., Piasecki B., Funkcjonowanie psychologiczne osób z cukrzycą, Psychologia w naukach medycznych pod redakcją Marcina Cybulskiego i Wojciecha Strzeleckiego, str. 140, Poznań 2010
- https://pulsmedycyny.pl/cukrzyca-i-jej-powiklania-moga-zalamac-psychicznie-1109700
- https://cukrzyca.pl/jak-cukrzyca-typu-1-wplywa-na-nasze-zdrowie-psychiczne-wywiad-z-psychologiem/
- https://diag.pl/pacjent/artykuly/hormon-stresu-kortyzol/
- Kłósek P., Rola stresu psychologicznego w neuroendokrynnej regulacji pobierania pokarmu i powstawaniu otyłości, Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, 7 (3): 111–118
- https://pacjent.gov.pl/jak-zyc-z-choroba/jak-zyc-z-cukrzyca
- Ducat L, Philipson LH, Anderson BJ. The mental health comorbidities of diabetes. 2014,312 (7):691-2.
- https://www.mp.pl/cukrzyca/wywiady/299648,zaburzenia-emocjonalne-u-chorych-na-cukrzyce-typu-1