Spis treści:
1. Co to jest ZUM?
2. Zakażenia układu moczowego u osób z cukrzycą
3. Leczenie ZUM u diabetyków
4. Profilaktyka
Co to jest ZUM?
Zakażenie układu moczowego (ZUM) to reakcja zapalna błony śluzowej dróg moczowych spowodowana patogenami chorobotwórczymi.
Jak wspomnieliśmy, zakażenie może obejmować dolne drogi moczowe (cewka moczowa, pęcherz moczowy) lub górne drogi moczowe i nerki (odmiedniczkowe zapalenie nerek i jego powikłania, okolica okołonerkowa)2. Zakażenie dolnych dróg moczowych objawia się częstym oddawaniem moczu, bólem lub pieczeniem podczas oddawania moczu, nieprzyjemnym zapachem moczu, bolesnym parciem na pęcherz, bólem podbrzusza. Przy zakażeniu górnych dróg moczowych może występować gorączka, dreszcze, ból w okolicy lędźwiowej, trudności w oddawaniu moczu.
Zakażenia układu moczowego u osób z cukrzycą
Zakażenia układu moczowego dotykają diabetyków szczególnie często. Wyniki badań wskazują, że bezobjawowy bakteriomocz (obecność znamiennie podwyższonej liczby bakterii w dwóch kolejnych badaniach bakteriologicznych moczu osoby bez objawów ZUM) występuje w tej grupie 2 – 4-krotnie częściej niż u osób bez cukrzycy, częstsze też są infekcje przebiegające objawowo1. Główną przyczyną jest hiperglikemia, która wpływa na pogorszenie odporności.
Znaczenie ma również występowanie u diabetyków:
• mikroangiopatii powodujących miejscowe niedokrwienie błony śluzowej pęcherza i nerek,
• neuropatii pogarszających kurczliwość pęcherza moczowego, co skutkuje niepełnym opróżnianiem pęcherza i zastojem moczu,
• podwyższonego stężenia glukozy w moczu, co sprzyja rozwojowi bakterii.
Infekcjom sprzyjają również częste hospitalizacje, cewnikowanie dróg moczowych, podeszły wiek1.
Najczęściej infekcje, podobnie jak u osób bez cukrzycy, spowodowane są przez bakterię Escherichia coli (ok. 80% przypadków). Cechą charakterystyczną u chorych na cukrzycę jest obecność w moczu bakterii opornych na rutynowo stosowane antybiotyki oraz większa częstość nawrotów zakażeń. Ponadto u diabetyków częściej występują zakażenia spowodowane przez bakterie Proteus sp., Klebsiella sp. czy Pseudomonas sp, jak również zakażenia grzybicze1.
Leczenie ZUM u diabetyków
Leczenie infekcji układu moczowego u diabetyków opiera się na podobnych zasadach i lekach, jak u osób bez cukrzycy. Jednak z powodu obniżonej odporności u cukrzyków zakażenia te należy traktować jako powikłane, dlatego leczenie powinno trwać dłużej, zwykle 7-14 dni3. Ważna jest ocena czynności nerek, gdyż u osób z nefropatią cukrzycową może być konieczne dostosowanie dawki leków przeciwbakteryjnych do stopnia wydolności nerek. Należy wybierać leki, które nie powodują pogorszenia czynności nerek. Bardzo ważne jest również wyrównanie cukrzycy. W przypadkach ZUM o znacznym nasileniu u chorych na cukrzycę typu 2 może być konieczne zaprzestanie podawania leków doustnych i zastosowanie leczenia insuliną. Natomiast u chorych leczonych dotąd insuliną zakażenie może spowodować wzrost zapotrzebowania i konieczność zwiększenia jej dawki w zależności od glikemii2.
W przypadku stwierdzenia bezobjawowego bakteriomoczu, leczenie należy wdrożyć u dzieci i kobiet w ciąży chorych na cukrzycę. Natomiast u innych osób z cukrzycą, jeśli nie występują dodatkowe czynniki utrudniające odpływ moczu, nie ma konieczności leczenia bezobjawowego bakteriomoczu. W badaniach nie wykazano zwiększonego ryzyka powikłań na skutek braku leczenia w takich przypadkach. Jednakże pojawienie się jakichkolwiek objawów klinicznych ZUM stanowi wskazanie do podjęcia leczenia2.
Mimo, że niektóre leki stosowane w ZUM są dostępne bez recept, w przypadku osób z cukrzycą terapia zawsze powinna odbywać się pod kontrolą lekarza, ze względu na częstą oporność bakterii odpowiedzialnych za te zakażenia u diabetyków, na powszechnie stosowane leki przeciwbakteryjne3.
Profilaktyka
Aby zmniejszyć ryzyko występowania zakażeń układu moczowego można stosować działania profilaktyczne. U osób z cukrzycą podstawą będzie wyrównanie glikemii. Ponadto warto zwrócić uwagę na3,5:
• przyjmowanie odpowiednio dużej ilości płynów (około 1,5 litra) w ciągu doby, w celu utrzymania prawidłowej diurezy
i odpowiedniego przepływu moczu, co przyspiesza usuwanie patogennych drobnoustrojów z układu moczowego,
• regularne opróżnianie pęcherza – zapobiega to gromadzeniu się w nim i rozwojowi bakterii,
• odpowiednią codzienną higienę, częstą zmianę bielizny,
• stosowanie soku lub preparatów z wyciągiem z żurawiny, który hamuje przyleganie bakterii do błony śluzowej dróg moczowych.
Należy pamiętać, że osoby chorujące na cukrzycę są obciążone znacznie większym ryzykiem wystąpienia poważnych powikłań ZUM, takich jak zakażenia górnego odcinka układu moczowego, a nawet rozwoju posocznicy4 (stan zagrożenia życia wynikający z uszkodzenia tkanek i narządów spowodowanego nadmierną reakcją organizmu na zakażenie).
Cukrzyca wpływa na funkcjonowanie wielu układów w organizmie, w tym na układ odpornościowy oraz zdolność organizmu do zwalczania infekcji. Wyższy poziom glukozy we krwi, charakterystyczny dla osób z cukrzycą, może stworzyć korzystne środowisko dla wzrostu bakterii, co zwiększa ryzyko infekcji układu moczowego1.
Piśmiennictwo:
1. Duława, J., Holecki, M. Zakażenia dróg moczowych u chorych na cukrzycę. Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii, 2009, 5(1), 36-39;
2. Jurkiewicz E., Zakażenie układu moczowego u chorych na cukrzycę. Przegląd Urologiczny 2007/2 (42), http://www.przeglad-urologiczny.pl/artykul.php?1220;
3. https://diabetyk.pl/cukrzyca/zakazenia-ukladu-moczowego-przy-cukrzycy/; dostęp: 07.08.23;
4. https://www.termedia.pl/poz/Zakazenie-ukladu-moczowego-u-osoby-z-cukrzyca-leczymy-chorego-nie-wyniki-jego-badan,19248.html; dostęp: 07.08.23;
5. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/51947,zapalenie-pecherza-i-inne-zakazenia-ukladu-moczowego; dostęp: 07.08.23.