Syndrom wypalenia cukrzycowego tzw. diabetic burnout

Spis treści:

1. Codzienne obciążenia pacjenta z cukrzycą?
2. Zespół wypalenia
3. Stres u osób z cukrzycą
4. Wypalenie cukrzycowe
5. Jak można sobie pomóc?

Codzienne obciążenia pacjenta z cukrzycą

Cukrzyca jest jednym z głównych wyzwań zdrowotnych XXI wieku¹. Choruje na nią już 537 milionów dorosłych (1 na 10 osób), a szacuje się, że liczba ta wzrośnie do 643 milionów do 2030 roku i 783 milionów do 2045 roku². Cukrzyca w dużej mierze jest chorobą wymagającą od pacjenta znacznego zaangażowania w samoopiekę i samokontrolę, co często negatywnie wpływa na codzienne życie oraz powoduje obciążenie psychospołeczne i emocjonalne¹. Dieta, ćwiczenia fizyczne, dawkowanie leków, odpowiednio częste monitorowanie stężenia glukozy we krwi stanowią codzienne obowiązki terapeutyczne pacjentów z cukrzycą. Wszystko w celu utrzymania stabilnego poziomu cukru we krwi, uniknięcia powikłań, utrzymania jak najlepszego stanu zdrowia i samopoczucia.

Zespół wypalenia

Zespołem wypalenia (ang. burnout syndrom) określa się zespół charakterystycznych objawów psychicznych oraz somatycznych, które są następstwem przewlekłego stresu związanego z istotnym i stałym dla danej osoby zajęciem³. Najczęściej stosowany jest w odniesieniu do pracy zawodowej. Jego trzy kluczowe elementy to wszechogarniające wyczerpanie, obojętny stosunek do wykonywanego zajęcia oraz poczucie nieskuteczności i braku osiągnięć, obniżona ocena własnych możliwości^1,3.

Stres u osób z cukrzycą

W cukrzycy pacjenci często skarżą się na uczucie niepokoju, frustracji, lęku i depresji¹. Emocje te dotyczą świadomości, że cierpi się na chorobę przewlekłą, potencjalnych powikłań, postępowania niezgodnego z zaleceniami lekarza, konieczności wielokrotnego podejmowania decyzji terapeutycznych, w celu utrzymania glikemii w normie czy zapobiegania gwałtownym wahnięciom poziomu cukru we krwi. Należy również pilnować zrównoważonej diety, wyliczać dawki insuliny, dbać o prawidłową masę ciała i aktywność fizyczną. To ciągła mobilizacja nie tylko osób z cukrzycą, ale też ich bliskich, którzy również mogą czuć się po jakimś czasie wypaleni emocjonalnie⁴.
Pacjenci z cukrzycą wykazują objawy stresu, które negatywnie wpływają na poziom cukru we krwi, a równocześnie mogą prowadzić do nieprzestrzegania zaleceń lekarskich. Emocje te są związane z codziennymi, sztywnymi wymaganiami związanymi z radzeniem sobie z chorobą¹.

Wypalenie cukrzycowe

Wypalenie cukrzycowe to mieszanka emocji i zachowań, w której pacjenci z cukrzycą mogą czuć się zmęczeni psychicznie i fizycznie codziennym zaangażowaniem w samoopiekę i samokontrolę. Wykazują oni brak zainteresowania i obojętność wobec choroby i samoopieki diabetologicznej. Pacjenci doświadczają poczucia psychicznego wyczerpania i fizycznego zmęczenia związanego z opieką nad sobą, obaw związanych z cukrzycą oraz poczucia bezbronności, bezsilności i niemożności ucieczki od wypalenia cukrzycowego¹.
Osoba dotknięta wypaleniem cukrzycowym lekceważy pory, ilości, rodzaj i jakość posiłków, przestaje mierzyć poziom cukru lub robi to bardzo rzadko, pomija dawki insuliny, nie dba o ich prawidłowe ustalenie. Pacjent przestaje się „opiekować” swoją chorobą i nawet świadomość możliwości wystąpienia poważnych powikłań, nie jest w stanie spowodować zmiany postępowania⁵.
Badania przeprowadzone w Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych i Diabetologii II Wydziału Lekarskiego na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym wykazały, że zespół wypalenia terapeutycznego (cukrzycowego) może dotyczyć (okresowo) 30–40% diabetyków. Częściej występuje u osób młodych, jednak może się pojawić u osoby w dowolnym wieku⁶.
Syndrom wypalenia terapeutycznego może dotknąć każdej osoby chorującej na cukrzycę, niezależnie od typu choroby⁶. Jest jednak szczególnie niebezpieczny dla osób z cukrzycą typu 1, u których niedobory insuliny są znacznie większe niż u diabetyków z cukrzycą typu 2⁵.
Należy też zaznaczyć, że zespół wypalenia terapeutycznego może dotykać rodziców dzieci chorujących na cukrzycę, gdyż to na nich spoczywa główny ciężar zarządzania chorobą małego pacjenta¹.

Jak można sobie pomóc?

Ze stanem wypalenia terapeutycznego można się uporać. Przede wszystkim potrzebne jest wsparcie. Warto zaangażować drugą osobę w pomoc w kontroli cukrzycy, by móc na nią liczyć w chwili zwątpienia⁵. Pomocne jest także nawiązanie kontaktu z osobą, która ma takie same problemy. Rozmowa i wymiana doświadczeń z innymi cukrzykami, to także świetna metoda terapeutyczna. Istnieją społeczność zrzeszające diabetyków w tym na social mediach, które mogą okazać się ważnym wsparciem na tej płaszczyźnie np. społeczność Szkoły Diabetyka na FB. Warto wyznaczyć sobie osiągalne, stopniowe cele – żywieniowe, sportowe, terapeutyczne. Kluczowa jest uczciwość wobec siebie a chcąc uzyskać realne wsparcie również szczerość wobec lekarza prowadzącego naszą cukrzycę. Wiedząc o problemie, może zaproponować zmianę form terapii lub skierować na dodatkowe szkolenia z zakresu choroby⁵. Czasami potrzebne jest wsparcie psychologiczne lub psychoterapia, ponieważ jeżeli problem wypalenia zostanie zaniedbany, to z dużym prawdopodobieństwem może prowadzić do depresji⁴.

Satysfakcjonujące życie z cukrzycą bywa niełatwe. Pozwól sobie pomóc – to ważne, aby nie mierzyć się z cukrzycą samodzielnie. Otaczaj się ludźmi, którzy mogą Cię wspierać: rodziną, przyjaciółmi, a przede wszystkim lekarzem. Dzielenie się swoimi obawami, pytaniami czy wątpliwościami nie jest oznaką słabości, lecz mądrości i troski o swoje zdrowie. Dzięki temu będziecie mogli wspólnie podjąć odpowiednie kroki, które pomogą Ci wrócić do właściwego postępowania. Pomimo wyzwań stawianych przez chorobę, można skutecznie radzić sobie z cukrzycą prowadząc pełne i szczęśliwe życie.

<sup>Źródła:
1. Kontoangelos K, Raptis A, Lambadiari V, et al. Burnout Related to Diabetes Mellitus: A Critical Analysis. Clin Pract Epidemiol Ment Health. 2022;18:e174501792209010;
2. https://worlddiabetesday.org/about/facts-figures/; dostęp: 21.06.2024 r.
3. Siemiński M, Nitka-Siemińska A., Nyka W.M., Zespół wypalenia; Forum Medycyny Rodzinnej 2007, 1(1): 45–49;
4. https://www.termedia.pl/diabetologia/W-cukrzycy-liczy-sie-nie-tylko-technologia-konieczny-jest-zloty-srodek,56630.html; dostęp: 21.06.2024 r.;
5. https://diabetyk24.pl/blog-section/zycie-z-cukrzyca/syndrom-wypalenia-terapeutycznego-w-cukrzycy; dostęp: 21.06.2024 r.;
6. https://cukrzycapolska.pl/emocje/syndrom-wypalenia-terapeutycznego/; dostęp: 21.06.2024 r.
DIA/06.2024/08</sup>