Spis treści:
1. Niskokaloryczne substancje słodzące
2. Alkohole wielowodorowe
Niskokaloryczne substancje słodzące
Niskokaloryczne substancje słodzące, inaczej zwane środkami intensywnie słodzącymi, to związki o słodkim smaku oraz o zerowej lub nieprzekraczającej kilku kilokalorii wartości energetycznej. Są znacznie słodsze niż cukier, dlatego mogą być stosowane w bardzo małych ilościach. Na obszarze Unii Europejskiej, na podstawie badań nad bezpieczeństwem i pozytywnych opinii Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności i Zespołu ds. Dodatków do Żywności
i Składników Pokarmowych, dopuszczono do stosowania jedenaście niskokalorycznych substancji słodzących [1,2,3]:
Dla powyższych substancji ustalono również dopuszczalne dzienne spożycie, tzw. ADI (acceptable daily intake), czyli taką ilość, którą można przyjmować codziennie, przez całe życie bez negatywnych skutków dla zdrowia (dla substancji bardzo rzadko stosowanych w przemyśle spożywczym wartości tej nie wyznaczono) [1,2,3].
Stosowanie słodzików ma również pewne ograniczenia, m.in. nie zostały one dopuszczone do stosowania w produktach dla niemowląt i dzieci do 3. roku życia,
a kobiety w ciąży nie powinny stosować sacharyny, która przenika przez łożysko,
a jej wpływ na płód nie jest do końca znany [1].
Polskie Towarzystwo Badań nad Otyłością i Polskie Towarzystwo Diabetologiczne potwierdzają bezpieczeństwo stosowania niskokalorycznych substancji słodzących w produktach żywnościowych i rekomendują zastępowanie nimi sacharozy przez osoby z rozpoznaniem nadwagi i otyłości, zwłaszcza z równoczesnym występowaniem zaburzeń gospodarki węglowodanowej (nieprawidłowa glikemia na czczo, nietolerancja glukozy, cukrzyca typu 2) [1].
Alkohole wielowodorowe
Jako substancje słodzące stosowane są również poliole (polialkohole, alkohole wielowodorotlenowe) takie jak: ksylitol, maltitol, sorbitol, laktitol i mannitol. Pełnią one często funkcję wypełniacza w produktach spożywczych, a dzięki nadawaniu objętości pozwalają na obniżenie kaloryczności gotowego produktu przy zachowaniu takiej samej masy. Wyjątkiem jest erytrytol, który w porównaniu do innych substancji z tej grupy, ze względu na bardzo niską wartość energetyczną, stosowany jest w bardzo małych ilościachi zaliczamy go do grupy substancji intensywnie słodzących3.
Niektóre z polioli, np. sorbitol, pomagają też w maskowaniu gorzkiego smaku substancji intensywnie słodzących [4].
Poliole są około 40% mniej kaloryczne w porównaniu do sacharozy, nie wchłaniają się całkowicie w jelicie cienkim i częściowo przechodzą do jelita grubego, gdzie ulegają fermentacji przy udziale flory jelitowej [4]. Są więc wchłaniane znacznie wolniej, dzięki czemu nie zwiększają gwałtownie stężenia glukozy we krwi
i w konsekwencji nie stymulują wydzielania insuliny zatem, w ograniczonych ilościach, mogą być spożywane przez osoby chorujące na cukrzycę [4,5].
Spożywanie nadmiernej ilości polialkoholi, takich jak ksylitol, mannitol czy sorbitol może powodować biegunkę, wzdęcia lub niestrawność. Zgodnie
z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 22 listopada 2010 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych, istnieje obowiązek umieszczania na opakowaniu informacji, iż „w nadmiernych ilościach może mieć efekt przeczyszczający”, gdy
w produkcie spożywczym ilość polialkoholi przekracza 10% [3,5]. Nie są zalecane dla osób z zespołem jelita drażliwego.
Należy pamiętać, że spożywanie produktów, których kaloryczność została obniżona przy pomocy substancji intensywnie słodzących, nie może być jedynym elementem zmiany stylu życia i diety w leczeniu cukrzycy. Jest to tylko sposób na zaspokojenie potrzeby odczuwania słodkiego smaku. Stosując słodziki oraz spożywając produkty, które je zawierają należy zwrócić uwagę na kaloryczność całego posiłku oraz zawartość tłuszczu.
Piśmiennictwo:
1. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego w sprawie stosowania niskokalorycznych substancji słodzących
2. Łajdecka K., Kujawska-Łuczak M., Stosowanie niskokalorycznych środków słodzących u osób z cukrzycą typu 2; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2016, 7 (1): 24–30
3. Gajewska D. i wsp. Rekomendacje dotyczące postępowania dietetycznego w terapii cukrzycy – Stanowisko Polskiego Towarzystwa Dietetyki 2017, Dietetyka 2017, 10
4. Ciekańska A., Lesiów T., Aspekty prawne związane ze stosowaniem substancji słodzących, w tym polioli, Nauki Inżynierskie i Technologie. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, 2020, 36: 27-56
5. Grupińska J. i wsp. Korzyści i zagrożenia związane z konsumpcją naturalnych zamienników sacharozy, Bromat. Chem. Toksykol. 2015, 48 (1): 1 – 10