Obturacyjny bezdech senny u pacjentów z cukrzycą.

Spis treści:

1. Co to jest obturacyjny bezdech senny (OBS)?
2. Objawy OBS
3. Powikłania OBS
4. Współistnienie cukrzycy typu 2 i OBS
5. Diagnostyka OBS i możliwości leczenia

Co to jest obturacyjny bezdech senny (OBS)?

Obturacyjny bezdech senny (OBS) to schorzenie polegające na występowaniu powtarzających się w czasie snu epizodów niedrożności górnych dróg oddechowych, powodującej bezdech (całkowite zablokowanie przepływu powietrza przez drogi oddechowe trwające co najmniej dziesięć sekund) i/lub spłycenie oddychania (zmniejszony przepływ powietrza), przy zachowanym wysiłku oddechowym. W zdecydowanej większości przypadków miejscem, w którym następuje zablokowanie przepływu powietrza jest gardło środkowe pozbawione sztywnych elementów podporowych¹.

Częstotliwość występowania OBS wzrasta wraz ze zwiększającym się rozpowszechnieniem otyłości, która jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka zaburzeń oddychania w czasie snu. Szczególne znaczenie ma zwłaszcza nagromadzenie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej w okolicy szyi. Około 70% osób dotkniętych OBS jest otyłych, a im większa masa ciała, tym cięższa postać OBS¹.

Objawy OBS

Główne objawy OBS stanowią głośne, nieregularne chrapanie, nadmierna senność w ciągu dnia oraz zaobserwowane przez inne osoby epizody bezdechu w trakcie snu. Ponadto występują również objawy towarzyszące, jak osłabienie, brak energii, zaburzenia nastroju, drażliwość, zaburzenia pamięci i koncentracji, poranne bóle głowy, osłabienie libido, nocne oddawanie moczu².

Powikłania OBS

Nieleczony OBS nie tylko powoduje pogorszenie jakości życia z powodu zmęczenia i wzmożonej senności w ciągu dnia, ale także zwiększa ryzyko rozwoju schorzeń sercowo-naczyniowych i zaburzeń metabolicznych¹.

Występujące w ciągu nocy epizody bezdechów powodują naprzemiennie obniżenie wysycenia krwi tlenem i przywrócenie jej natlenowania. Zjawisko to aktywuje szereg procesów prowadzących do zwiększenia oporu naczyniowego i obciążenia serca, a w efekcie do rozwoju nadciśnienia tętniczego. Skutkiem naprzemiennych zmian w saturacji krwi jest również stres oksydacyjny powodujący nasilenie ogólnoustrojowego stanu zapalnego, spotęgowanie uszkodzeń śródbłonka naczyń i przyspieszenie rozwoju miażdżycy¹.

Występowanie OBS zwiększa także oporność tkanek na działanie insuliny, pogarsza tolerancję glukozy i zwiększa ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2. U chorych z cukrzycą i współistniejącym OBS obserwuje się przyspieszenie rozwoju powikłań mikroangiopatycznych, zwłaszcza nefropatii i retinopatii cukrzycowej¹.

Współistnienie cukrzycy typu 2 i OBS

Obturacyjny bezdech senny jest szczególnie rozpowszechniony wśród pacjentów z cukrzycą¹.

Szacuje się, że aż u 70% pacjentów z cukrzycą typu 2 występuje również obturacyjny bezdech senny³.

W przypadku obu chorób częstotliwość ich występowania wzrasta z wiekiem i u znacznej większości pacjentów współistnieją one z nadwagą lub otyłością^1,2. Oprócz otyłości, która stanowi wspólne podłoże w obu chorobach, mają one wiele wspólnych objawów, takich jak: zmęczenie, nadmierna senność w ciągu dnia, częste oddawanie moczu w nocy, nieprawidłowy profil ciśnienia tętniczego⁴.

Przy współistnieniu OBS i cukrzycy typu 2 ryzyko powikłań sercowo-naczyniowych i przedwczesnego zgonu jest dodatkowo zwiększone. Dlatego u osób cierpiących na OBS zalecane są badania przesiewowe w kierunku zaburzeń metabolicznych. Natomiast u pacjentów z cukrzycą typu 2, u których występują główne objawy OBS lub oporne nadciśnienie tętnicze zaleca się wykonanie diagnostyki OBS².

Diagnostyka bezdechu sennego obejmuje wywiad chorobowy oraz całonocne badanie snu. U pacjentów z podejrzeniem zaburzeń oddychania podczas snu do oceny wstępnej stosowane są badania kwestionariuszowe. Jeśli otrzymany wynik wskazuje na wysokie prawdopodobieństwo występowania OBS prowadzona jest dalsza diagnostyka. Wykonywane jest całonocne badanie polisomnograficzne, które stanowi obiektywną metodę oceny rodzaju i nasilenia zaburzeń oddychania w czasie snu. Badanie można przeprowadzić w warunkach szpitalnych (zwykle pobyt trwa jedną noc) lub w domu pacjenta. Pełne badanie obejmuje rejestrację poligraficzną (oddychania) oraz bioelektryczną (umożliwiającą określenie faz snu), jednak wiele ośrodków badania snu rezygnuje z rutynowego wykonywania części bioelektrycznej (elektroencefalografia, elektromiografia, elektrookulografia). Rejestracja poligraficzna obejmuje ocenę przepływu powietrza przez drogi oddechowe, ruchy brzucha i klatki piersiowej, obecność chrapania, pozycję ciała, pomiar tętna, nasycenia krwi tlenem oraz badanie EKG¹.

Diagnostyka OBS i możliwości leczenia

Ważnym elementem leczenia OBS są zalecenia dotyczące zmiany trybu życia, redukcji masy ciała oraz unikania stosowania leków nasennych i uspokajających, a także spożycia alkoholu^1,2.

Celem leczenia OBS jest utrzymanie drożności górnych dróg oddechowych w czasie snu. U pacjentów z OBS o ciężkim nasileniu metodą z wyboru jest stosowania urządzenia utrzymującego dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych podczas snu CPAP (continuous positive airway pressure- stałe dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych). Metoda ta może być również stosowana u osób z łagodną i umiarkowaną postacią choroby, u których występują istotne klinicznie powikłania sercowo-naczyniowe i metaboliczne. U pacjentów z potwierdzonym OBS zalecana jest konsultacja laryngologiczna w celu oceny zaburzeń drożności górnych dróg oddechowych. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości anatomicznych można rozważyć leczenie operacyjne. W przypadkach OBS o łagodnym i umiarkowanym nasileniu mogą być stosowane dobrane indywidualnie przez stomatologa aparaty ortodontyczne, które zapobiegają zapadaniu się języka lub powodują wysunięcie żuchwy¹.

Obturacyjny bezdech senny i cukrzyca typu 2 mają wiele wspólnego. Nie lekceważ chrapania, ani innych objawów, które mogą świadczyć, o jednym z tych schorzeń. Postawienie diagnozy i w razie potrzeby wdrożenie leczenia pozwoli na powrót do prawidłowego rytmu życia i ochroni przed wystąpieniem powikłań.

<sup>Źródła:
1. Paweł Kiciński i wsp. Obturacyjny bezdech senny — zasady diagnostyki i leczenia; Forum Medycyny Rodzinnej 2012, 6 (5): 228–235;
2. https://diabetologia.mp.pl/cukrzyca-w-poz/165959,obturacyjny-bezdech-senny-i-cukrzyca-typu-2-niebezpieczny-tandem; dostęp: 27.05.2024;
3. https://www.termedia.pl/poz/Bezdech-senny-czesto-wystepuje-w-cukrzycy-typu-2-r-n; Podejmij-terapie-ktora-moze-poprawic-jakosc-Twojego-zycia-i-zdrowia,25118.html; dostęp: 27.05.2024;
4. https://www.mojacukrzyca.org/?a=text&id=5131&des=bezdech-senny-a-cukrzyca-typu-2; dostęp: 27.05.2024.</sup>