Cynk – dlaczego jest tak ważny?
Pierwsze doniesienia o roli cynku pochodzą już z 1926 roku. Określono wówczas zawartość tego pierwiastka w ludzkich tkankach, uznając go za składnik o funkcji biologicznej.
Cynk jest składnikiem regulującym aktywność 300 enzymów w naszym organizmie, w tym ponad 80 odpowiedzialnych za metabolizm węglowodanów, białek, tłuszczy oraz przemiany energetyczne. Jeśli dojdzie do jego niedoboru, ich funkcja będzie upośledzona.
Cynk a cukrzyca
Pierwiastek ten ma kluczowe znaczenie również dla diabetyków, gdyż odgrywa istotną rolę w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi. Stan przedcukrzycowy jest sygnałem ostrzegawczym i na tym etapie można jeszcze powstrzymać rozwój cukrzycy typu 2, ale w praktyce większości pacjentów się to nie udaje. Okazuje się jednak, że pomocny w zatrzymywaniu progresji zaburzeń węglowodanowych może być cynk.
Badania naukowe wykazały, że cynk uczestniczy w syntezie, magazynowaniu i wydzielaniu insuliny. Zwiększa również wrażliwość komórek docelowych na insulinę w stanie przedcukrzycowym, insulinooporności oraz w cukrzycy typu 2.
Za wydzielanie insuliny odpowiedzialne są komórki trzustki, zwane komórkami beta. Właśnie w tych komórkach cynk występuje w wysokim stężeniu, gdyż stanowi materiał wyjściowy niezbędny w prawidłowym procesie produkcji pojedynczej aktywnej cząsteczki insuliny, która jest w stanie spełniać swoją funkcję w komórkach, czyli obniżać poziom glukozy we krwi.
Zaobserwowano, że wśród osób ze stanem przedcukrzycowym i u chorych na cukrzycę typu 2 niedobór cynku występuje częściej, niż w populacji ogólnej. Przyczyną tego stanu u diabetyków są zaburzenia związane z nadmierną utratą cynku z moczem, niedostatecznym wchłanianiem tego pierwiastka oraz zwiększonym na niego zapotrzebowaniem w związku z przewlekłą hiperglikemią. Niedobory cynku u chorych na cukrzycę prowadzą do pogłębienia istniejących zaburzeń metabolicznych.
Korzystna rola cynku u diabetyków:
- w przebiegu cukrzycowej choroby nerek przyjmowanie cynku skutkowało zmniejszeniem nasilenia albuminurii;
- suplementacja cynku zmniejsza owrzodzenia i przyspiesza gojenie się ran u pacjentów z zespołem stopy cukrzycowej, zmniejsza również stężenie CRP;
- W dobie koronawirusa wszyscy zwracamy większą uwagę na fakt, że cynk wzmacnia odporność;
- Najważniejszą funkcją cynku w kreowaniu naszej odporności jest utrzymanie w prawidłowej kondycji błon komórkowych oraz grasicy, w której dojrzewa znaczna część komórek układu odpornościowego, który ma bronić nasz organizm przed komórkami obcymi, jak: wirusy, komórki nowotworowe, bakterie czy inne patogeny.
Jak sprawdzić, czy mamy niedobór cynku?
Ocena poziomu cynku jest trudna, ponieważ nie ma wrażliwych i specyficznych biomarkerów do wykrywania niedoboru cynku u ludzi. Trudno jest określić niedobory cynku na podstawie badania zawartości w surowicy krwi, ponieważ znajduje się tam tylko 0,2 – 0,3% całego ustrojowego cynku.
Stężenie cynku w osoczu zmienia się także w odpowiedzi na stres, infekcję, posiłki, krótkotrwały głód i stan hormonalny.
Zawartość cynku zależna jest od wieku i wynosi:
- u małych dzieci – 5 mg
- u młodzieży pomiędzy 10, a 15 r.ż. – 15 mg
- u dorosłych – 15-20 mg
- u kobiet w okresie ciąży i laktacji – 25 mg
Niedobory cynku możemy natomiast rozpoznać po następujących objawach:
- zwiększona podatność na infekcje wirusowe,
- suchość w ustach,
- problemy skórne, afty,
- osłabione włosy,
- białe plamki na paznokciach,
- brak apetytu,
- zmęczenie i ospałość,
- słabsza pamięć oraz zdolność koncentracji,
- zmniejszenie tolerancji na alkohol,
- zaburzenia ostrości smaku,
- występujące o zmroku problemy z widzeniem,
- uszkodzenia włókien nerwowych,
- anemia,
- mniejsze libido,
- problemy z gojeniem się ran,
- biegunki, utrata wagi,
- opóźnione dojrzewanie płciowe,
- niedobór testosteronu u mężczyzn.
Jak walczyć z niedoborem cynku?
Cynk znajduje się w produktach spożywanych rzadko i raczej w niewielkich ilościach, więc zadbanie o jego podaż każdego dnia może stanowić spore wyzwanie. Wchłanianie tego pierwiastka może być dodatkowo utrudnione przez cukier, alkohol, duże ilości spożywanego błonnika, miedzi czy żelaza.
Szczególnie narażone na zbyt małą ilość cynku w organizmie są osoby odchudzające się, lubiące słodkości, kobiety ciężarne, makrobiotycy, wegetarianie, sportowcy, a także ludzie z chorobą alkoholową, czy też z chorobami związanymi z przewodem pokarmowym (częste biegunki, zespół jelita drażliwego).
Cynk występuje w produktach spożywczych, takich jak: wątroba cielęca i wieprzowa, owoce morza, kakao, fasola, mięso wołowe, kasza gryczana, sery żółte, pestki dyni, nasiona słonecznika, płatki zbożowe, migdały czy orzechy laskowe.
Niestety, z pokarmu cynk wchłaniany jest tylko w ok. 26-33%. Warto więc skonsultować się z lekarzem i rozważyć suplementację tego mikroelementu.
Jak zwiększyć przyswajalność cynku?
Cynk jest mikroelementem, który dostarczamy w codziennej diecie – niemniej konieczność jego uzupełnienia może wynikać z wielu czynników, takich jak:
- stopień przyswajalności z diety,
- interakcje z innymi pierwiastkami w procesie wchłaniania,
- zasób cynku jaki aktualnie posiadamy w organizmie.
Na przyswajalność cynku może mieć również wpływ napój, jakim popijamy taki suplement. Najlepszym wyborem jest w tym przypadku czysta woda.
Cynku nie spożywamy do posiłku bogatego w błonnik, ani razem z suplementami żelaza (pogarszają absorpcję). Najbezpieczniej też nie przyjmować go wraz z żadnymi lekami (nawet standardowymi przeciwbólowymi), ponieważ istnieje ryzyko niekorzystnej interakcji.
Bibliografia:
Gapys B., Raszeja-Specht A., Bielarczyk H., Rola cynku w procesach fizjologicznych i patologicznych organizmu. Diagnostyka laboratoryjna Journal of Laboratory Diagnostics, Diagn. Lab. 2014; 50(1): 45-52
Szcześniak M., Grimling B., Meler J., Cynk pierwiastek zdrowia. Farm. Pol., 2014, 70(7): 363-366