Glukagon – antagonista insuliny. Działanie i zastosowanie.

Spis treści:

1. Działanie glukagonu.
2. Prawidłowy poziom glukagonu we krwi.
3. Zastosowanie lecznicze glukagonu.

Działanie glukagonu.

Glukagon jest hormonem o budowie białkowej, produkowanym przez komórki alfa wysp trzustkowych. Prawdopodobnie ma taką samą budowę u wszystkich ssaków. W celach przemysłowych jest ekstrahowany z trzustek zwierzęcych (wołowych lub wieprzowych) lub produkowany metodami inżynierii genetycznej¹.

Działanie glukagonu obejmuje kilka aspektów. Przede wszystkim wpływa na przemianę węglowodanów – zwiększa glikemię poprzez uwalnianie glukozy z glikogenu wątrobowego. Ponadto glukagon uczestniczy w przemianie tłuszczów (zwiększając uwalnianie kwasów tłuszczowych i ich utlenianie) oraz białek. Glukagon zwiększa również wydzielanie hormonów (t.j. insuliny, somatostatyny, kalcytoniny, katecholamin, hormonu wzrostu). Wywiera działanie osłabiające perystaltykę przewodu pokarmowego, jak też wpływa na pracę serca oraz nerek (działanie moczopędne) ¹.

Glukagon zaliczany jest do tzw. “hormonów stresu”. W przypadku zwiększonego zapotrzebowania energetycznego np. z powodu stresu, znacznego wysiłku fizycznego, głodzenia, dostarcza organizmowi substratów energetycznych, głównie glukozy i kwasów tłuszczowych, poprzez pobudzenie rozkładu glikogenu wątrobowego do glukozy^2,3. Glikogen jest wielocukrem składającym się z cząsteczek glukozy, gromadzonym i magazynowanym w wątrobie jako rezerwa energetyczna. Spadek stężenia glukozy we krwi powoduje uwalnianie glukagonu z trzustki i przemianę glikogenu do glukozy. Glikogen wątrobowy stanowi podstawowe źródło glukozy, potrzebnej innym narządom, zwłaszcza komórkom nerwowym
i czerwonym krwinkom.

Prawidłowy poziom glukagonu we krwi.

U zdrowych osób, stosujących odpowiednio zbilansowaną dietę i przyjmujących posiłki w regularnych porach, poziom glukagonu w osoczu krwi jest dosyć stabilny i nie podlega dużym wahaniom dobowym. Norma dla glukagonu wynosi 50-100 ng/l².

Poziom glukagonu we krwi badany jest w diagnostyce cukrzycy i innych zaburzeń gospodarki glukozy oraz w diagnostyce nowotworów przewodu pokarmowego, zwłaszcza trzustki, nadnerczy, tarczycy². Badanie powinno być wykonane rano, na czczo, z próbki krwi żylnej. Wynik każdorazowo należy skonsultować z lekarzem.

Nadmiar glukagonu występuje w przypadku:

• cukrzycy typu 2;
• ciężkich urazów;
• ostrego zapalenia trzustki;
• osób z niewydolnością serca, wątroby i/lub nerek;
• pacjentów nieprzyjmujących pokarmów;
• sepsy;
• zaburzeń hormonalnych (zespół Cushinga, akromegalia, guz chromochłonny);
• glukomatozy – rzadkie schorzenie polegające na przeroście komórek alfa wysp trzustkowych;
• guzów wywodzących się z komórek alfa trzustki.

Natomiast obniżony poziom glukagonu występuje bardzo rzadko. Może wystąpić
u noworodków matek, które w czasie ciąży chorowały na cukrzycę oraz dotyczyć osób chorujących na przewlekłe zapalenie trzustki, z niewydolnością wewnątrzwydzielniczą tego narządu^2,3.

Zastosowanie lecznicze glukagonu.

Jako produkt leczniczy glukagon znajduje zastosowanie przede wszystkim w leczeniu ciężkiej hipoglikemii, która może wystąpić u dzieci i dorosłych z cukrzycą, stosujących insulinę^1,2. Najczęściej podawany jest w formie zastrzyku, podskórnie lub domięśniowo. Reakcja pacjenta powinna wystąpić w ciągu 10 minut. Jeśli pacjent odzyskał przytomność, należy podać doustnie węglowodany w celu odnowienia glikogenu wątrobowego i zapobiegania nawrotowi hipoglikemii. Osoby leczone insuliną powinny mieć zawsze przy sobie glukagon na wypadek wystąpienia ostrej hipoglikemii. Inną formą leku jest glukagon do aplikacji donosowej. Lek ma postać suchego proszku w jednorazowym aplikatorze. Podaje się go bezpośrednio do przewodów nosowych, skąd wchłania się przez błonę śluzową. Aplikacja nie wymaga głębokiego oddychania, ani synchronizacji podania leku z wdechem, dlatego lek ten może być stosowany także u pacjentów z zaburzeniami świadomości^1,2.

Glukagon jest skuteczny w leczeniu ostrej hipoglikemii pod warunkiem odpowiedniego zapasu glikogenu wątrobowego. Może być nieskuteczny u osób wygłodzonych, z niewydolnością nadnerczy, przewlekłą hipoglikemią oraz przewlekle nadużywających alkoholu¹.

Poza leczeniem hipoglikemii glukagon w postaci wstrzyknięć jest wykorzystywany do hamowania czynności motorycznej przewodu pokarmowego u dorosłych podczas badań diagnostycznych¹.

Źródła:

1. https://indeks.mp.pl/leki/desc.php?id=350
2. https://diabetyk24.pl/blog-section/glukagon-dzialanie-niedobor-normy
3. https://diag.pl/pacjent/artykuly/glukagon-co-to-za-hormon-dzialanie-niedobor-i-badanie/