Diabulimia – zaburzenie odżywiania w cukrzycy.

Spis treści:

1. Co to jest diabulimia?
2. Kogo dotyczy to zaburzenie?
3. Objawy
4. Skutki

Co to jest diabulimia?

Określenie diabulimia powstało z połączenia dwóch słów: ang.  diabetes  (cukrzyca) oraz  bulimia (jeden z rodzajów zaburzeń odżywiania)^2,3. Typowym dla bulimii zachowaniem jest prowokowanie wymiotów lub stosowanie środków przeczyszczających w celu obniżenia masy ciała.
W przypadku diabulimii odpowiednikiem powyższych zachowań jest pomijanie lub ograniczanie dawek insuliny^1,2,3.

Kogo dotyczy to zaburzenie?

Diabulimia dotyczy osób chorujących na cukrzycę insulinozależną (typ I). Cukrzyca typu 1 jest chorobą autoimmunologiczną, w której dochodzi do zniszczenia komórek β trzustki produkujących insulinę przez przeciwciała. W efekcie występuje bezwzględny brak insuliny, hormonu regulującego poziom glukozy we krwi i kontrolującego jej dostarczanie do tkanek⁴. Ponadto insulina uczestniczy w magazynowaniu w wątrobie oraz częściowo w mięśniach glikogenu, stanowiącego rezerwę energetyczną, a także w syntezie białek oraz tłuszczów³. Dlatego niektórzy diabetycy znając zależność pomiędzy działaniem insuliny a przyrostem tkanki tłuszczowej świadomie pomijając dawki chcą w ten sposób redukować swoją masę ciała.

U osób z cukrzycą typu 1 istnieje 3 razy większe prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń odżywiania niż w populacji ogólnej⁵. Największe ryzyko dotyczy dziewcząt, u których cukrzycę zdiagnozowano w wieku dojrzewania⁵. Jest to newralgiczny okres związany z następowaniem zmian w wyglądzie zewnętrznym oraz kształtowaniem się samoakceptacji i wrażliwością na ocenę własnej atrakcyjności. Często początek cukrzycy typu 1, zanim jeszcze zostanie zdiagnozowana, łączy się ze znacznym spadkiem masy ciała. Wynika to z zaburzeń metabolicznych spowodowanych niedoborem insuliny i wydalaniem z moczem niewykorzystanej przez komórki organizmu glukozy. Po zdiagnozowaniu cukrzycy i włączeniu leczenia, masa ciała normalizuje się albo jest nieco wyższa, co może stwarzać problem z akceptacją własnego wyglądu. Zdarza się wtedy, że pacjentki skupiają się na zmniejszeniu masy ciała poprzez celowe unikanie dawek insuliny⁵.

Objawy

Możliwe objawy diabulimii są bardzo liczne i niespecyficzne, zarówno fizyczne, związane ze stanem hiperglikemii, jak i z obszaru psychiki i zachowań pacjenta (tabela), dlatego zaburzenie to często  pozostaje niezauważone przez otoczenie osoby chorej, a także lekarza^2,3.

Możliwe objawy diabulimii (opracowano na podstawie 2,3,6)

Ważnym parametrem diagnostycznym jest wartość hemoglobiny glikolowanej HbA_1c³. Zgodnie z zaleceniami, ogólny cel wyrównania glikemii wyrażony wartością HbA_1c wynosi nie więcej niż 7,0%⁷. Wysoka (dwucyfrowa) wartość hemoglobiny glikowanej u osoby będącej w trakcie insulinoterapii jest objawem zaburzeń odżywiania. Sygnałem, który może wskazywać na zaburzenia odżywiania przy cukrzycy, jest zarówno wysoki odsetek HbA_1c, ale również co należy podkreślić unikanie tego oraz innych badań kontrolnych, które mogłyby ujawnić, że pacjent nie przyjmuje insuliny regularnie³.

Skutki

Skutkiem zaburzeń odżywania u pacjentów z cukrzycą jest znacznie zwiększone ryzyko powikłań cukrzycy. U pacjentów z diabulimią jest trzykrotnie większe ryzyko śmierci i umierają oni średnio 13 lat wcześniej niż pacjenci przestrzegający zaleceń dotyczących dawkowania insuliny^2,5. U pacjentów z diabulimią obserwuje się gorsze gojenie ran, zwiększone ryzyko infekcji z powodu obniżonej odporności, co z trudnościami w procesie gojenia zwiększa ryzyko wystąpienia sepsy, gangreny i infekcji kostnych². Występuje również zanik mięśni, odwodnienie, zaburzenia równowagi elektrolitowej. Przedłużająca się hiperglikemia skutkuje zmianami w naczyniach krwionośnych w postaci retinopatii i obrzęku plamki żółtej, wzrasta ryzyko neuropatii, niewydolności nerek, wątroby i serca². Dodatkowo, ponieważ brak insuliny powoduje, że organizm nie może przetwarzać dostarczanego pożywienia, może dojść do ciężkiego niedożywienia².

Współwystępowanie cukrzycy i zaburzeń odżywiania może dotyczyć ok. 30 proc. populacji osób chorych, w szczególności nastolatek i młodych kobiet^1,3. Zaburzenia odżywiania u osób z cukrzycą mogą być nierozpoznane przez kilka lat, zanim pacjent nie zwróci się po pomoc, cierpiąc już z powodu powikłań³. Dlatego tak istotna jest świadomość tego zjawiska, szybkie wykrywanie i udzielanie odpowiedniej pomocy edukacyjnej, psychoterapeutycznej oraz w zakresie doradztwa dietetycznego, aby zmniejszyć ciężkość objawów choroby i ryzyko jej skutków⁶.

Piśmiennictwo:

1. Juruć A, Kubiak M, Wierusz-Wysocka B. Psychological and medical problems in prevention and treatment of eating disorders among people with type 1 diabetes. Clin Diabet 2016; 5, 1: 26–31;
2. Wróbel P., Diabulimia u pacjentów z cukrzycą typu 1, w: Mołdoch-Mendoń I., Kalbarczyk (red.), Przegląd chorób rzadkich–diagnostyka i leczenie, str. 94; Wydawnictwo Naukowe TYGIEL sp. z o.o., Lublin 2021;
3. Marszałek M., Remplakowska-Jarlaczyk A., Kubiak M., Diabulimia, czyli o cukrzycy i zaburzeniach odżywiania; https://diabetyk.org.pl/wp-content/uploads/2023/11/Diabulimia-Polskie-Stowarzyszenie-Diabetykow-14.11.2023.pdf;
4. https://www.mp.pl/cukrzyca/cukrzyca/typ1/65948,cukrzyca-typu-1; dostęp: 15.12.2023;
5. https://www.mp.pl/insulinoterapia/artykuly/299226,zaburzenia-emocjonalne-u-chorych-na-cukrzyce-typu-1; dostęp: 15.12.2023;
6. Kułakowska M., Jeschke M., Kucharska K., Etiopatogeneza i obraz kliniczny diabulimii; Diabetologia po Dyplomie, 2016; 1: 28 – 31;
7. Czupryniak L. i wsp. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr. Top. Diabetes, 2023; 3 (1): 1–140.