Wymienniki węglowodanowe – trochę teorii
System wymienników węglowodanowych (WW) został stworzony specjalnie z myślą o układaniu jadłospisów dla osób chorujących na cukrzycę. Dlaczego „wymienniki”?
Węglowodany, inaczej sacharydy, to związki w dużym stopniu odpowiedzialne za wzrost stężenia glukozy we krwi. Aby maksymalnie ułatwić diabetykom komponowanie posiłków, specjaliści wyliczyli dokładnie, jaka ilość danego produktu odpowiada zawartości 10 g węglowodanów przyswajalnych. Jednostki te nazwano wymiennikami węglowodanowymi.
Skąd wzięła się taka nazwa? Gdy mamy do dyspozycji cały spis różnych produktów zawierających tę samą ilość węglowodanów, możemy je dowolnie wymieniać. Dzięki temu dieta staje się bardziej urozmaicona i nie musimy się martwić o potencjalne poposiłkowe wahania glikemii.
Poza powszechnie używanym terminem jakim są wymienniki węglowodanowe, czasem możemy się spotkać również z określeniem „jednostka chlebowa”. Przyjęto, że jeden wymiennik zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych. Węglowodany przyswajalne to węglowodany ogółem pomniejszone o ilość błonnika.
Skąd brać wymienniki węglowodanowe?
Po wprowadzeniu systemu wymienników, stworzono tabelę zawierającą produkty najczęściej spożywane. Był to niezwykle rewolucjonizujący krok dla wszystkich diabetyków, ponieważ dzięki wymiennikom węglowodanowym codzienne komponowanie posiłków stało się znacznie łatwiejsze. Wystarczyło jedynie skorzystać z tabeli i po prostu wybrać dowolny produkt w zastępstwie dla innego, dobrze już znanego. Taka zamiana nie wiązała się przy tym z ryzykiem, ani koniecznością przeliczania nowej dawki insuliny.
W tabeli wymienników węglowodanowych znalazły się produkty z takich grup, jak:
- pieczywo,
- kasze,
- makarony,
- warzywa,
- owoce.
Wielu diabetyków korzysta z takich tabel do dziś. Są one ogólnodostępne i można je z łatwością znaleźć w zasobach Internetu. (Uwaga! Poszczególne tabele różnią się między sobą, dlatego pamiętaj, aby korzystać z jednego rodzaju tabeli!) Nie musimy jednak wykorzystywać do tego gotowych spisów, ponieważ wartości WW możemy wyliczać również samodzielnie.
Jak obliczać wymienniki węglowodanowe?
Jeżeli tylko posiadamy w domu wagę kuchenną, możemy samodzielnie obliczać wymienniki węglowodanowe. Oprócz wagi, potrzebujemy tylko informacji o zawartości węglowodanów w 100 gramach danego produktu, który ma być naszym wymiennikiem.
Bierzemy pod uwagę zawsze porcję produktu, którą chcemy spożyć. Jako przykład niech nam posłuży średniej wielkości jabłko o wadze 180 g.
Z tabeli odczytujemy, że 180g jabłka zawiera 25 g węglowodanów w tym 4 g błonnika
Wiemy, że 1 WW = 10 g węglowodanów przyswajalnych – błonnik.
Obliczamy następująco:
- ilość węglowodanów przyswajalnych w 180 g jabłka = 25 g węglowodanów ogółem – 4 g błonnika = 21 g
- 10 g węglowodanów przyswajalnych = 1 WW
- 21 g węglowodanów przyswajalnych = 2,1 WW
Odpowiedź: 180 g jabłka zawiera około 2 WW.
Przydatność wiedzy o wymiennikach węglowodanowych
Po co nam wiedza o wymiennikach? Jak już wspomnieliśmy, korzystanie z informacji o WW umożliwia diabetykom komponowanie zróżnicowanego jadłospisu. Pozwala wymieniać produkty na inne, dając dużą swobodę.
Wiedza o wymiennikach węglowodanowych, podobnie jak o indeksie oraz ładunku glikemicznym, umożliwia nam kontrolę nad jakością, jak i ilością spożywanych produktów. Więcej informacji o wspomnianych parametrach przedstawiliśmy w artykule: Indeks glikemiczny a ładunek glikemiczny.
Dzięki stosowaniu w praktyce wiedzy o WW (a także o wspomnianych IG oraz ŁG), zachowanie kontroli nad tym, co spożywamy, staje się dużo prostsze. Osoby chorujące na cukrzycę, które leczone są insuliną, muszą w szczególności wykazywać dużą świadomość w tym temacie.
Diabetycy przyjmujący stałe dawki leków powinni wiedzieć dokładnie, ile węglowodanów spożywają. Ilość spożytych sacharydów wpłynie na ilość insuliny, jaką należy podać. Nie ma uniwersalnego przelicznika, ponieważ dawki dostosowywane są zawsze indywidualnie, dlatego należy przeliczniki ustalić z lekarzem diabetologiem.