„Mała czarna” – co w sobie ma?
Nazywana przez niektórych napojem bogów kawa jest częstym gościem na stołach całego świata. Szanowana nie tylko ze względu na niepowtarzalny i wyjątkowy smak, ale również właściwości. Doskonale wiemy, jaki ma wpływ na nasze samopoczucie. A co ze zdrowiem?
Wyniki wielu badań naukowych wskazują na przewagę korzyści zdrowotnych wynikających ze spożywania kawy na co dzień. Filiżanka napoju dostarcza naszemu organizmowi cenne składniki i mikroelementy, m.in.:
- witaminy z grupy B,
- witaminę E,
- potas,
- magnez,
- wapń,
- fosfor,
- miedź,
- żelazo,
- chrom.
Napój bogaty jest w antyutleniacze, które przyczyniają się m.in. do obniżenia ryzyka wystąpienia chorób nowotworowych, a także do opóźnienia procesów starzenia komórek. W kawie znajdziemy także kwasy organiczne, które powstają w wyniku palenia ziaren. Wśród nich cenne właściwości wykazują polifenole (kwasy fenolowe), eliminujące w naszym organizmie wolne rodniki, szkodliwe bakterie, wirusy oraz grzyby.
Dzięki kofeinie usprawniamy pracę mózgu, poprawiamy koncentrację, nastrój, pobudzamy układ nerwowy. Niektórzy eksperci sugerują, że kawa zmniejsza ryzyko demencji.
Filiżanka napoju dostarcza nam także kwasów tłuszczowych, w tym m.in. linolowego, należącego do kwasów omega-6, czy też alfa-linolenowego, z którego powstają EPA i DHA – wielonienasycone kwasy omega-3. Substancje te wspomagają wiele procesów, w tym odchudzanie, co jest dobrą wiadomością dla osób chorujących na cukrzycę typu 2.
Rzecz jasna, jeśli ograniczamy spożywanie kawy do jednej, czy dwóch filiżanek dziennie, ilość dobroczynnych substancji wprowadzanych wraz z napojem do naszego organizmu będzie oczywiście symboliczna. Nie zmienia to jednak faktu, że każdy łyk przyczynia się do uzupełnienia dziennego jadłospisu w dodatkowe źródło mikroelementów.
Czy osoby chorujące na cukrzycę mogą również korzystać z jego dobrodziejstw? Czy diabetyk może pić kawę? Odpowiedź na to pytanie bywa niełatwa, ponieważ należy ją uzależnić od kilku czynników, do których przejdziemy w dalszej części artykułu.
Czy diabetyk może pić kawę?
Spośród wszystkich składników kawy, największe kontrowersje budzi kofeina. Jej zawartość zależy od gatunku rośliny, z której pozyskiwane są ziarna, a także od sposobu ich przetworzenia. Intensywny, bogaty w kofeinę napój może zaszkodzić osobom zmagającym się z chorobami układu krążenia. Wykluczamy ją kategorycznie, jeśli mamy nadciśnienie, cierpimy na nadkwasotę lub wrzody żołądka. Spożywanie napojów kofeinowych odradza się także kobietom w ciąży oraz w okresie laktacji. A czy diabetyk może pić kawę?
Jednym z pierwszych badań naukowych obejmujących tę kwestię był eksperyment przeprowadzony w 2002 roku na grupie liczącej ponad 17 000 osób pochodzenia holenderskiego. Wyniki jednoznacznie wskazały na właściwości prewencyjne kawy – spożywanie już 3-4 filiżanek dziennie obniżyło ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 aż o 21%.
Publikacja wywołała tak duże zaciekawienie, że od tego momentu przeprowadzono kilkadziesiąt podobnych badań, m.in. w krajach o największym spożyciu kawy (Szwecja, Finlandia, Holandia, USA). Wyniki, w zależności od grupy badawczej, różniły się od siebie wartościami, jednak wszystkie zgodnie wskazują na fakt, iż regularne spożywanie kawy pomaga zapobiegać występowaniu cukrzycy typu 2.
Dokładny mechanizm takiego działania ochronnego kawy nie jest jeszcze dokładnie znany. Badania wykazały jednak, iż wśród składników odżywczych napoju znajdują się substancje, które mogą mieć potencjalny wpływ na metabolizm glukozy oraz wrażliwość tkanek na działanie insuliny.
A zatem – czy diabetyk może pić kawę? Jeżeli nie doskwierają nam wspomniane wcześniej dolegliwości ze strony układu pokarmowego i układu krążenia, a także nie jesteśmy w ciąży – możemy spokojnie rozkoszować się smakiem i aromatem napoju. Należy jednak pamiętać o kategorycznym wystrzeganiu się dodatków w postaci cukru (i innych słodzików), tłustego mleka lub śmietany.
W połączeniu z mlekiem działanie kawy jest osłabione i napój nie będzie miał tyle korzyści co zwykła „mała czarna”. Wapń zawarty w mleku może zmniejszyć dostępność antyoksydantów.
Kawy typu cappuccino, latte czy macchiato, zawierają dużo kalorii, a przede wszystkim cukier i tłuszcz. Najbezpieczniejszym rozwiązaniem będzie klasyczne espresso lub americano.
Uwaga
Spożycie napojów zawierających kofeinę z niektórymi lekami np. preparatami stosowanymi w chorobach układu krążenia, czy też środkami przeciwbólowymi (jednocześnie lub w krótkich odstępach czasu), może prowadzić do reakcji synergicznej. Co to oznacza? Reakcja organizmu na działanie leku może być znacznie nasilona, zaś w konsekwencji może się wiązać z wystąpieniem objawów niepożądanych. Aby tego uniknąć, należy zachować odstęp czasowy (co najmniej 2 godziny) pomiędzy spożyciem napoju a zażyciem leku.
- Wierzejska R., Jarosz M., Picie kawy a ryzyko cukrzycy typu 2. Optymistyczne doniesienia naukowe, Zakład Żywienia i Dietetyki z Kliniką Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii Instytut Żywności i Żywienia, Przegl. Epidemiol. 2012; 66: 509 – 512
- Mirosław Jarosz, Jan Dzieniszewski “Uważaj, co jesz, gdy zażywasz leki” PZWL 2018, s.89-90