Krótkie przypomnienie, jak działa trzustka
Trzustka produkuje insulinę zawsze:
- Wtedy, gdy jest ona potrzebna.
- Tak długo, jak to konieczne.
- W dokładnie takiej ilości, jaka jest potrzebna.
U każdego człowieka trzustka produkuje insulinę przez całą dobę, ale nie w tych samych ilościach – jest to tzw. BAZA oraz do posiłków, a nawet krótko przed posiłkiem (I-faza) – tzw. BOLUS. Zapotrzebowanie na insulinę bazową zależy w dużym stopniu od tzw. zegara biologicznego.
Co to oznacza?
Insulina jest jedynym hormonem obniżającym poziom glukozy we krwi, natomiast hormonów działających odwrotnie – czyli podnoszących poziom glukozy – jest kilka. Są to:
- hormon wzrostu (GH),
- kortyzol,
- glukagon,
- adrenalina.
Niektóre z nich np. GH w 80% produkowany jest w nocy – najbardziej intensywnie około godzinę po zaśnięciu. W okresie od 24:00 a 3:00 (jest to tzw. cisza hormonalna) obniża się stężenie GH i kortyzolu, natomiast pomiędzy 3:00 a 7:00 (pora brzasku), poziomy GH i kortyzolu są wysokie – nawet 2-3 razy wyższe, niż w porze ciszy hormonalnej. Insulina produkowana w trzustce dostosuje się do fizjologicznego wydzielania ww. hormonów.
Ale ja nie mam insuliny w trzustce…
Teraz insuliną, która zastąpi insulinę BAZĘ są długodziałające bezszczytowe analogi, które podawane są penem w jednym wstrzyknięciu na dobę, lub szybkodziałające analogi podawane we wlewie ciągłym osobistą pompą insulinową (OPI).
A co z insuliną doposiłkową?
Trzustka wiedziałaby kiedy, ile i jak długo ma dostarczać insulinę, ale w trzustce insuliny nie ma. Teraz przed posiłkami podasz analogi szybkodziałające penem lub OPI (BOLUS).
Analogi szybkodziałające charakteryzują się szybkim początkiem i szczytem działania oraz słabym obniżaniem poziomu glukozy w okresie późnopoposiłkowym, co chroni Cię przed niedocukrzeniem w 3-4 godzinie po posiłku.
Obecnie na rynku jest kilka analogów długo- i szybkodziałających. Pamiętaj: analogi długodziałające możesz podać wyłącznie penem, natomiast szybkodziałające zarówno penem, jak i w OPI.
Leczenie cukrzycy typu 1
Idealna insulinoterapia musi charakteryzować się profilem działania jak najbardziej zbliżonym do profilu insuliny wydzielanej przez własną trzustkę.
Stały, czyli całodobowy bezszczytowy poziom insuliny uzyskujemy, podając długodziałające bezszczytowe analogi, natomiast insulinemię poposiłkową – analogi szybkodziałające.
Idealna insulina podawana do posiłków powinna charakteryzować się:
- szybkim początkiem działania,
- szczytem hipoglikemicznym w okresie postprandialnym,
- słabym działaniem hipoglikemizującym w okresie późnopoposiłkowym.
Najbardziej skutecznym i rekomendowanym modelem terapii cukrzycy typu 1 jest intensywna czynnościowa insulinoterapia, która symuluje fizjologiczne zachowanie insuliny w warunkach podstawowych oraz w okresie poposiłkowym.
Bibliografia:
Cukrzyca typu 1 pod redakcją prof. Ewy Buczkowskiej, Wrocław 2006 rok
Diabetologia wieku rozwojowego Redakcja naukowa: Małgorzata Myśliwiec, Przemysława Jarosz-Chobot PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2017
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia Kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Diabetologia Kliniczna. 2022