Dieta jako terapia w cukrzycy ciążowej
Dlaczego przestrzeganie założeń dietetycznych dopasowanych do schorzenia jest tak ważne? W wielu przypadkach, leczenie farmakologiczne można w zupełności zastąpić właśnie dietą. Cukrzyca ciążowa może być dzięki temu stanem przejściowym – jednak zaniedbana może doprowadzić do powikłań położniczych. Pierwszym krokiem, aby temu zapobiec, jest wprowadzenie określonych zmian w jadłospisie.
- Kaloryczność pod kontrolą
Zapotrzebowanie energetyczne zdrowej osoby wynosi około 35 kcal na kg masy ciała. W zależności od tego, czy nasza waga jest w normie, czy mamy problem z nadmiarem tkanki tłuszczowej, dzienny bilans kaloryczny ustala się w taki sposób, aby uzyskać optymalny efekt. W przypadku ciężarnych warto skonsultować się z dietetykiem – najlepiej takim, który specjalizuje się w tym zakresie.
- Uwaga na indeks glikemiczny
Przygotowując jadłospis, warto mieć pod ręką wykaz produktów o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 50 IG). Parametr ten wskazuje, jak szybko po spożyciu danego produktu wzrasta poziom glukozy we krwi. Oprócz przydatnej listy, którą możemy wydrukować i powiesić na lodówce, warto pamiętać również o sposobie przygotowania dań, który także wpływa na IG. Ważna jest długość oraz stopień przetworzenia – najniższym indeksem cechują się np. surowe warzywa, zaś ulubione placuszki z cukinii lub leczo warzywne posiadają znacznie wyższy wskaźnik IG.
- Wysoka odżywczość
Wprowadzając dietę w cukrzycy ciążowej, warto pamiętać o tym, że musimy dostarczyć organizmowi wszystkie niezbędne składniki odżywcze. Jeżeli przyczyną choroby jest nadwaga lub otyłość, w pierwszej kolejności należy oczywiście ją wyeliminować. Jednak należy pamiętać o zachowaniu wysokiej gęstości odżywczej posiłków przy jednocześnie niskiej ich kaloryczności. Wysoka odżywczość jest ważna również z uwagi na fakt, że w ciąży przyswajalność witamin i minerałów może być pogorszona z uwagi na specyficzną gospodarkę hormonalną.
- Duża ilość płynów
Należy pamiętać o spożywaniu odpowiedniej ilości wody – czy to w postaci mineralnej, przegotowanej, czy jako herbaty np. ziołowej. Wszelkie napary i napoje pijemy niesłodzone. Unikamy oczywiście słodkich napojów gazowanych, które wprawdzie gaszą pragnienie, jednak efekt ten trwa bardzo krótko, a my przy okazji wprowadzamy do naszego organizmu bardzo duże ilości cukru w skrajnie szkodliwej postaci (np. syrop glukozowo-fruktozowy). Uważamy również na soki owocowe – pozornie zdrowe źródło witamin, jednak do wielu z nich dodawane są także substancje słodzące.
Węglowodany i spółka, czyli co jeść w cukrzycy ciążowej
Dieta przeznaczona dla diabetyka cechuje się podobnymi zaleceniami co dieta dla kobiet z cukrzycą ciążową. Pierwszym z nich jest ograniczenie spożywania węglowodanów prostych na rzecz złożonych. Należy zachować tutaj rozwagę – wprowadzenie radykalnej diety niskowęglowodanowej nie jest najlepszym pomysłem. Takim działaniem możemy doprowadzić do gwałtownego wzrostu ciał ketonowych, co jest bardzo niebezpieczne dla płodu. Najlepiej wyliczyć dietę w taki sposób, aby węglowodany złożone stanowiły około 40-50% dziennego zapotrzebowania energetycznego.
- Bezwzględnie unikamy: wypieków z białej mąki, jasnego, drobnego makaronu, kaszy manny, słodkich wypieków, wafli ryżowych. Ograniczamy kawę zbożową, która zawiera słód jęczmienny.
- Wybieramy: grubą kaszę (np. gryczaną), brązowy ryż, ciemny makaron, pełnoziarniste pieczywo, razowe pieczywo.
Warzywa powinny stanowić główny fundament diety w cukrzycy ciążowej. Zaleca się głównie te, które posiadają niski indeks glikemiczny – możemy je jeść praktycznie bez żadnych ograniczeń zarówno ilościowych, jak i czasowych. Warto stosować zasadę, że im bliżej końca dnia, tym niższy indeks glikemiczny powinny mieć spożywane przez nas produkty. Wybierajmy przede wszystkim warzywa, w których przeważa kolor zielony – wszelkiego rodzaju liście stanowią cenne źródło kwasu foliowego, który w ciąży jest bardzo potrzebny. Dobrze zbilansowana dieta powinna nam dostarczać również m.in.:
- Witamin z grupy B (B1, B2, B5, B6, B12)
- Witaminę C
- Witaminę D3
- Witaminy E, H oraz PP
- Wapń
- Magnez
- Mangan
- Miedź
- Żelazo
- Cynk
Podaż białka powinna odpowiadać około 20-30% dziennego zapotrzebowania energetycznego. Warto pamiętać o produktach przede wszystkim chudych, np. mięso z piersi kurczaka lub indyka oraz chude nabiały. W przypadku mięs należy bardzo starannie wybierać źródło, z jakiego je nabywamy. Jeśli zaś chodzi o nabiał – starannie czytajmy etykiety. Czasem można się naprawdę zdziwić, znajdując substancje słodzące w niewinnie wyglądającym jogurcie naturalnym.
Ostatnim istotnym składnikiem odżywczym, jakiego nie może zabraknąć w jadłospisie spełniającym założenia diety w cukrzycy ciężarnych, jest tłuszcz. Szczególnie cenne są wielonienasycone kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6. Zdrowe tłuszcze znajdziemy w rybach morskich, oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, awokado, niektórych orzechach (np. włoskich), nasionach (np. słonecznika), pestkach (np. dyni) itd.
W czasie ciąży można również zastosować dodatkowo suplementy diety, które uzupełnią podaż witamin i minerałów – jednak należy podchodzić do tego bardzo ostrożnie, zaś każdy preparat skonsultować ze swoim lekarzem prowadzącym.
Bibliografia:
Grzelak T. i inni, Cukrzyca ciążowa – skutki niewyrównania i podstawy regulacji glikemii, Nowiny Lekarskie 2013, 82, 8, 163-169
Polskie Towarzystwo Diabetologiczne. Zalecenia Kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2022. Diabetologia Kliniczna. 2022